به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «الهیات و نظریه اجتماعی، فراسوی عقل سکولار» مهم‌ترین اثر متفکر معاصر، جان میلبنک است. مخاطبان این کتاب هم نظریه‌پردازان اجتماعی و هم متألهان‌اند. تلاش میلبنک بر آن بوده است که به نظریه‌پردازان اجتماعی امکان ابطال شکاکانۀ نظریۀ اجتماعی مدرن سکولار را از چشم‌اندازی مغایر با آن، در این مورد چشم‌انداز مسیحیت، نشان دهد.
سعی میلبنک اثبات این خواهد بود که مهم‌ترین فرض‌های حاکم بر چنین نظریه‌ای مبتنی بر اصلاح یا رد مواضع مسیحیت ارتدکس است.این تغییر جهات فکری بنیادی به‌لحاظ عقلانی دست‌بالا همان‌قدر «توجیه‌پذیر» ند که خود مواضع مسیحیت.
ماهیت کارهای میلبنک میان رشته‌ای بودن آن‌ها و رفت آمد مدام بین نظریه‌های مدرن فلسفی و علوم اجتماعی و نظریه‌های قرون وسطی و الهیات مسیحی است. این کتاب به توصیه دکتر حسین کچویان عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و طی ۲ سال ترجمه گردیده که در معرفی و دیدگاه‌های میلبنک بسیار مؤثر است.
جان میلبنک در کتاب «الهیات و نظریۀ اجتماعی؛ فراسوی عقل سکولار»، به شیوه‌ای استادانه گسترش اندیشۀ اجتماعی مدرن را بازنگری کرده است. دیدگاه او، مبتنی بر یک بازبینی جامع از نظریۀ اجتماعی است که در گذشته، با ماکیاولی و هابز آغاز شده و در روزگار معاصر، از طریق کسانی چون رابرت بلا و پیتر برگر گسترش یافته است.او بدون نفی هیچیک از نظرات ایشان، تنها به نشان دادن نقاط قوت آن‌ها پرداخته است. در این نوع دیدگاه، روسکین و گادوین در طول کارل مارکس و ماکس وبر قرار می‌گیرند و دومایستر و دوبونالد از همراهان امیل دورکیم به شمار می‌آیند.
میلبنک در این کتاب، به بازنگری از گسترش اندیشۀ اجتماعی مدرن اقدام کرده که همزمان، هم به نقد پارادیم ها و الگوهای غالب آن می‌پردازد و هم محدودیت‌های ذاتی و تنگناهای درونی دستاوردهای آن را مطرح می‌کند. در پایان، آنچه او ارائه می‌کند، تنها یک دیدگاه الهیاتی است؛ «تصویری مطلقاً مسیحی از صلح و آرامش هستی شناختی» که فرمان دلپذیر و نغمۀ خوش آهنگ «زندگی اجتماعی» را می‌نوازد؛ زندگی‌ای که خرد سکولار و عرفی گرای آدمی، از دیرباز در جست وجوی آن بود، اما هیچ گاه نتوانست آن را بیابد.
استدلال میلبنک از نوع قضایای دیالکتیکی است که با متون اندیشۀ اجتماعی همراه شده است که تنها نشان از زیربنای منطقی آن می‌دهد و از طریق کشف محدودیت‌های آن، می‌توان از همان آغاز، پی به انجام آن برد. بسیاری از ناتوانی‌ها و شکست‌هایی که میلبنک از آن‌ها یاد می‌کند، در زمرۀ ریشه‌های نظریۀ اجتماعی در خرد عرفی‌گرای (عقل سکولار) آدمی به‌شمار می‌آید؛ خرد عرفی‌گرایی که در آغاز دورۀ مدرن، در جست‌وجوی زیربنایی عملی برای صلح و آرامش اجتماعی بود که الهیات، ناتوان از ارائۀ آن شده بود. بدین منظور، نظریه‌پردازان اجتماعی، به جعل واژه و مفهوم «سکولار» (عرفی‌گرایی) دست زدند؛ قلمرویی که در آن، آرمان‌ها و خواسته‌های آدمی، به‌طور مشخص از تکالیف غایی او جدا می‌شد. چنین طرحی بدون شک، تا جاهایی، بیشتر نمی‌توانست موفقیت‌آمیز باشد و آن هم، صرفاً درآنجاهایی که کوشید تا از طرق مختلف، آگاهی و ادراک دینی را متزلزل سازد و آن را منکر شود.
میلبنک نتیجه گرفته است که تلاش برای به خدمت درآوردنِ خرد عرفی‌گرا (عقل سکولار) در قلمروی امور دینی و چارچوب نظام الهیاتی در راه رسیدن به «عدالت» و «صلح»، عاقبت محکوم به محدودیت‌های خود همین خرد عرفی‌گرا خواهد شد.
این نتیجه‌گیریِ جدیدی نیست؛ اما هنگامی که دیگران در این نقطه متوقف مانده‌اند، تنها نگرش دیالکتیکی میلبنک است که به‌طور مبهم و سربسته، با چنگ انداختن به برخی الهامات غیبی و امور ماوراءالطبیعی، کار خود را آغاز می‌کند.
فهرست کتاب به شرح زیر است:
بخش اول: الهیات و لیبرالیسم
- الهیات سیاسی و علم جدید سیاست
- اقتصاد سیاسی به مثابه عدل الهی و علم مسابقه و قدرت
بخش دوم: الهیات و پوزیتیویسم
- جامعه شناسی ۱: از مالبرانش تا دورکیم
- جامعه شناسی ۲: از کانت تا وبر
- نظارت بر امر متعالی: نقدی بر جامعه شناسی دین
بخش سوم: الهیات و دیالکتیک
- در دفاع و رد هگل
- در دفاع و رد مارکس
- تأسیس امر ماورا طبیعی: الهیات سیاسی و رهایی در زمینه اندیشه کاتولیکی مدرن
بخش چهارم: الهیات و تفاوت
- علم، قدرت و واقعیت
- خشونت هستی شناختی یا معضل پست مدرن
- تفاوت فضیلت، فضیلت تفاوت
- شهر دیگر: الهیات به مثابه علم اجتماعی
کتاب الهیات و نظریه اجتماعی؛ فراسوی عقل سکولار نوشته جان میلبنک با ترجمه شهناز مسمی پرست و شهرزاد قانونی و ویراسته ایرج قانونی به همت انتشارات ترجمان با قیمت ۶۶ هزار تومان منتشر شده است.
نظر شما